Nowe wersje fałszerstw znaków opłaty kopert Ck 1-2 i Ck 3 z Królestwa Polskiego
Piotr Pelczar
Nowe wersje fałszerstw znaków opłaty kopert Ck 1-2 i Ck 3 z Królestwa Polskiego
Poczta Królestwa Polskiego używała różnych gumowych pieczęci urzędowych z herbem królestwa [1] i polsko-rosyjskimi napisami w okręgu. Oddzielne wzory pieczęci różniły się wersją herbu oraz napisami w zależności od używającej ją agendy pocztowej i okresu stosowania. Na il. 1 przedstawiamy pieczęć Zarządu Okręgu Pocztowego Królestwa Polskiego z 1864 roku, odbijaną na różnych dokumentach pocztowych, za udostępnienie której dziękujemy Stefanowi Petriukowi [5].
il. 1 – pieczęć Zarządu Okręgu Pocztowego Królestwa Polskiego z 1864 roku
Już na pierwszy rzut oka widać, że bardzo podobne do powyższej są pieczęcie Kasy Głównej Pocztowej, w dwóch wersjach z różnych okresów stosowania, użyte do wykonania znaku opłaty kopert Ck 1-2 (il. 2) i Ck 3 (il. 3). Oczywiście nie były to pieczęcie wykonane specjalnie dla produkcji całostek. Wręcz odwrotnie, urzędowe pieczęcie używane na dokumentach służbowych przez pocztowych urzędników Poczty Królestwa Polskiego zostały wyjątkowo zapożyczone dla wykonania niewielkich ilości prowizorycznych całostek polskich.
il. 2 – pieczęć Kasy Głównej Pocztowej sprzed roku 1858
il. 3 – pieczęć Kasy Głównej Pocztowej po roku 1858
Filateliści w XIX wieku nie zbierali całostek kompletnych, lecz zadawalali się samymi wycinkami znaków opłaty [2]. Ponieważ koperty Ck 1-3 już wtedy były trudne do zdobycia, brakowało również wycinków. Fałszerze specjalnie dla zbieraczy wykonali fałszerstwa, które już wcześniej dokładnie opisaliśmy [3, 4].
il. 4 – fałszerstwo Ck 1-2 w barwie czerwonej
il. 5 – fałszerstwo Ck 1-2 w barwie jasnobrązowej
Fałszerstwa wycinków z kopert Ck 1-2 opisaliśmy w dwóch typach (il. 4, 5) różniących się również liternictwem, zaś fałszerstwo wycinka znaku opłaty z kopert Ck 3 opisaliśmy w jednym typie (il. 6). Według znawcy zagadnień drukarskich – Stefana Jakucewicza, falsyfikaty wykonano drukiem płaskim, najprawdopodobniej światłodrukiem (fototypią), popularnym we Francji na przełomie wieków XIX/XX, choć nie można wykluczyć użycia litografii.
il. 6 – fałszerstwo Ck 3 w barwie jasnobrązowej
Niedawno zwrócił się do nas Bogdan Pelc z prośbą o opinię na temat zakupionych przez niego różnych wycinków z czasów Królestwa Polskiego. Oprócz wycinków typowych sygnet fiskalnych wyciętych z papierów wartościowych, były tam dwa wycinki podobne do stempli z kopert Ck 1-2 i 3. Pytał; „Skąd to może być? Jakieś dokumenty pocztowe? Wycinek z książki?”. Okazało się, że są to kolejne wersje fałszywych wycinków z prowizorycznych kopert warszawskiej poczty miejskiej z Królestwa Polskiego.
il. 7 – fałszywy wycinek z Ck 1-2 w barwie czerwonej z fałszywym, fioletowym stemplem fantazyjnym
Na il. 7 przedstawiamy znaną już wersję fałszywego wycinka z Ck 1-2, jak pokazano powyżej na il. 4 tyle, że z inną wersją fałszywego, fantazyjnego stempla! Trzy fioletowe nieudolnie odbite okręgi miałyby niewprawnym zbieraczom imitować niby kasownik numerowy z czterech czarnych koncentrycznych okręgów z liczbą w środku…
il. 8 – fałszywy wycinek z Ck 3 w barwie czerwonej
Nowe fałszerstwo znaku opłaty Ck 3, nie opisane przez nas wcześniej w [4], przedstawiamy na il. 8. Zamiast prawidłowego tekstu, jak na oryginalnym znaku opłaty: „ГЛАВНОЕ ПОЧТОВОЕ КАЗНАЧЕЙСТВО / KASSA GŁÓWNA POCZTOWA”, na fałszerstwie znajdujemy tylko jeden drobny błąd literowy (podkreślony) „ГЛАВНОЕ ПОЧТОВОЕ КАЗНАЧЕИСТВО / KASSA GŁÓWNA POCZTOWA”.
Dla Polaków najważniejszą różnicą rysunku jest występowanie na wszystkich fałszerstwach, na piersi dwugłowego orła, wizerunku świętego Jerzego na koniu zabijającego smoka (il. 4-8), zamiast występującego na oryginałach Ck 1-3 polskiego orła białego (il. 1-3, zwłaszcza wyraźnie widocznego na il. 2).
Fałszerstwo wykonano jako rzekomo kasowane czarnym kasownikiem z pięcioma belkami, co miało sugerować, iż wycinek pochodzi z koperty obiegowej. Taki kasownik nigdy nie był używany w Królestwie Polskim. Jest to fałszywy kasownik fantazyjny. Koperty Ck 3 nie zostały ostatecznie wprowadzone do obiegu i dlatego dotychczas nie są znane (?) z obiegu użytkowego.
Ponieważ fałszerstwa brązowe wykazują więcej błędów literowych, prawdopodobnie powstały wcześniej, więc i dla Ck 1-2, jak i dla Ck 3 będziemy je nazywali fałszerstwami typu 1. Z kolei fałszerstwa czerwone dla obu znaków opłaty są doskonalsze i zawierają mniej błędów literowych, prawdopodobnie powstały później, więc dla obu całostek będziemy je odtąd nazywali fałszerstwami typu 2.
il. 9 – oryginalna czysta koperta Ck 2 ex Bojanowicz ex Pelczar
Oryginalne koperty z Królestwa Polskiego zarówno czyste (il. 9), jak i używane w obiegu są bardzo rzadkie i drogie, znacznie rzadsze od znaczków „Polska nr 1” pojedynczych i na różnych listach. Najczęściej znak opłaty na nich nie jest tak dokładnie odbity, jak to pokazują fałszerstwa. Powyższa koperta może być wymieniona lub sprzedana.
Ostatnio pojawiły się fałszywe wycinki z kopert Ck 1-2 i Ck 3 na zagranicznej aukcji [6]. Nie udało się nam zbadać tych pozycji „w realu”, nie wiemy jaką techniką zostały wykonane. Na il. 10 i 11 dostrzegamy, że „odbitki” są bardzo pozalewane tuszem (?) w barwie żywoczerwonej oraz przypominają typy fałszerstw już wcześniej opisane.
il. 10 – fałszywy wycinek znaku opłaty z Ck 1-2 w barwie żywoczerwonej [6]
il. 11 – fałszywy wycinek znaku opłaty z Ck 3 w barwie żywoczerwonej [6]
Jeśli posiadasz innego typu fałszerstwa kopert Ck 1-5 lub wycinków z tych kopert, napisz do piotr.pelczar@wp.pl .
Bibliografia:
[1] Pelczar P., Herby, Królestwo Polskie i orły na pierwszych polskich całostkach, Przegląd Filatelistyczny 2008, str. 338-342
[2] Pelczar P., Kiedyś z całostek zbierano… wycinki, Przegląd Filatelistyczny 2008, str. 482
[3] Pelczar P., Fałszerstwa całostek Ck 1-2 z Królestwa Polskiego, Przegląd Filatelistyczny 2008, str. 490-491
[4] Pelczar P., Fałszerstwa całostki Ck 3 z Królestwa Polskiego, Przegląd Filatelistyczny 2009, str. 17-18
[5] eksponat wystawowy Petriuk Stefan, [online] <http://zgpzf.pl/gef/pokaz_karte.php?eksponat=39&karta=061>, [dostęp 1.03.2013]
[6] aukcja Delcampe, [online] <http://stamps.delcampe.net/page/item/id,200344337,var,03–OLD-POLOGNE–POLONY–POLAND–EARLY-ISSUES–FORGERIES–FAUX,language,E.html>, [dostęp 1.03.2013]