Fałszerstwa całostki Ck 3 z Królestwa Polskiego
Piotr Pelczar
Fałszerstwa całostki Ck 3 z Królestwa Polskiego
Koperty Ck 3 wydano w Królestwie Polskim w 1859 roku w niedługim czasie po Ck 1-2. Jedną z głównych przyczyn tego nowego wydania była konieczność poprawienia znaku opłaty wykonanego na Ck 1-2 niewłaściwą, starą pieczęcią, ze starym wzorem herbu. Przecież w 1859 roku obowiązującym był herb typu z 1858, a nie z 1842 roku, różniący się szczegółami graficznymi orłów, jak w [1].
Koperty Ck 1-2 wydano w bardzo małych ilościach; nie wznawiano nakładu z pieczęcią z niewłaściwym herbem, nie były one popularne wśród użytkowników poczty w Warszawie – do dziś pozostało ich niewiele sztuk. Przewidywano, że ewentualną klientelę mogą mieć koperty nowej emisji tylko małego formatu, do przesyłania biletów wizytowych, popularnych w tamtych czasach. Ck 3 wykonano więc tylko (?) w małym formacie kopert. Wykonane później nieliczne nowodruki miały format nieco większy.
Rysunek oryginalnego znaku opłaty Ck 3 przedstawiamy za [2] na il. 1, zaś wycinek z całostki z oryginalnym znakiem opłaty przypominamy na il. 2.
il. 1 – Rysunek oryginalnego znaku opłaty Ck 3 z PZP [2]
il. 2 – Oryginalny wycinek z Ck 3
W rękach zbieraczy pozostało bardzo mało kopert Ck 3 użytych w obiegu i równie mało oryginalnych, kasowanych wycinków, które w XIX wieku zbierano chętniej, niż kompletne całostki [3]. Ówcześni filateliści znaki opłaty wycięte z całostek wklejali do albumów, podobnie jak znaczki pocztowe. Brak wycinków na rynku filatelistycznym postanowili uzupełnić fałszerze. Nie musieli fałszować całych kopert, wystarczało, że przygotowali fałszerstwa wycinków z Ck 3 (il. 3-6), czym zadawalali większość filatelistów.
il. 3 – Rysunek fałszywego znaku opłaty kopert Ck 3 z PZP [2]
il. 4 – Fałszerstwo w barwie szarobrązowej na papierze białym
il. 5 – Fałszerstwo w barwie jasnobrązowej na papierze żółtawobiałym
il. 6 – Fałszerstwo w barwie brązowej na papierze żółtawym
Fałszerstwa wykonano w różnych odcieniach barwy brązowej, a nie w barwie czerwonej, czy brązowoczerwonej, jak oryginał.
Tekst z fałszerstwa: „ГААВНОЕ IIОЧТОВОЕ КАЗНАЧЕПСТВО / KASSA GLOWNA POCZTOWA” różni się wyraźnie (błędne litery podkreślone) od prawidłowego tekstu na oryginalnym znaku opłaty: „ГЛАВНОЕ ПОЧТОВОЕ КАЗНАЧЕЙСТВО / KASSA GŁÓWNA POCZTOWA”.
Fałszerstwa różnią się ponadto od oryginału grubością okręgu oraz szczegółami rysunku trąbek i orła, choć tym razem fałszerz skorzystał z orła podobnego wzoru [1], a nie zupełnie odmiennego, jak przy fałszerstwach Ck 1-2 [4]. Dla Polaków szczegółem trudno dostrzegalnym na oryginałach, ale najważniejszym, jest orzeł biały (il. 7) na piersiach orła rosyjskiego. Fałszerze tego szczegółu nie dostrzegli. Polskiego orła w falsyfikatach zamieniono na wizerunek świętego Jerzego na koniu [1], często występującego w heraldyce rosyjskiej (il. 8), ponieważ fałszerze wykorzystali jako pierwowzór, łatwiej dostępny herb rosyjski, a nie herb Królestwa Polskiego.
il. 7 – Orzeł biały na piersiach orła rosyjskiego z oryginalnego znaku opłaty
il. 8 – Fałszerstwo, święty Jerzy na piersiach orła rosyjskiego
Oryginalny znak opłaty Ck 3 wykonano typograficznie, jako tuszową odbitkę wykonaną gumowym stemplem. Falsyfikaty wykonano drukiem płaskim, najprawdopodobniej fototypią, czyli światłodrukiem, choć nie można wykluczyć użycia litografii, jak w [4]. Fałszerstwa nie są dokładnym odwzorowaniem oryginału. Fałszerze sporządzili nowy, własny projekt składający się z liternictwa, orła i trąbek otoczonych okręgiem, następnie odwzorowali go na matrycę i nią drukowali fałszerstwa. Fałszerstwa wykonano zbyt dokładnie w stosunku do oryginału, bez typowych „niedobić” pieczęci gumowej.
il. 9 – Koperta Ck 3
Papiery użyte przez fałszerzy różnią się od oryginalnego papieru kopert prawdziwych (il. 9). Znane są papiery fałszerstw białe o grubości 0,06 mm o jednolitej delikatnej strukturze (il. 4), papiery żółtawobiałe o grubości 0,07 mm wykazujące fakturę linijnych żłobień ułożonych na kształt siatki (il. 5), wreszcie gładkie papiery żółtawe o grubości 0,05 mm wykazujące pod światło obraz licznych punktów (il. 6).
Najprawdopodobniej fałszerstwa wykonano we Francji w dwóch ostatnich dekadach XIX wieku.
Po lekturze niniejszego przyczynku łatwiej będzie zbieraczom stwierdzić, czy posiadany wycinek jest prawdziwy. Jeśli posiadasz inne fałszerstwa kopert Ck 1-5 napisz do piotr.pelczar@wp.pl .
Literatura:
[1] Pelczar P., „Herby, Królestwo Polskie i orły na pierwszych polskich całostkach”, Przegląd Filatelistyczny 2008, str. 338-342
[2] praca zbiorowa, „Polskie znaki pocztowe” (PZP), tom 3, PPF „Ruch”, Warszawa 1962, str. 131-132 (779-780)
[3] Pelczar P., „Kiedyś z całostek zbierano… wycinki”, Przegląd Filatelistyczny 2008, str……….
[4] Pelczar P., „Fałszerstwa całostek Ck 1-2 z Królestwa Polskiego”, Przegląd Filatelistyczny 2008, str….